In een tijd waarin iedereen minstens één camera bezit en er dagelijks miljoenen foto’s worden gemaakt en gepubliceerd, is het voor fotografen die er hun brood mee willen verdienen en voor kunstenaars die er naam mee willen maken zaak om goed na te denken over hoe ze zich onderscheiden van die enorme massa.
In een tijd waarin minstens iedereen één camera bezit, is één van de mogelijkheden om dat onderscheid te bereiken door helemaal geen camera te gebruiken.
Kan dat? Ja dat kan. Het kan zelfs op twee manieren.
1. Je kan de foto’s van anderen gebruiken om een nieuw beeld te creëren.
2. Je kan uitgaan van het traditionele proces van foto nemen, foto ontwikkelen, foto afdrukken – minus de camera. Of iets duidelijker: je gebruikt geen camera om een beeld te vangen, maar probeert onderwerp, compositie en vooral licht rechts op het negatief, of beter nog, op het fotopapier te krijgen.
De eerste categorie is vooral een uitvloeisel van de digitale fotografie in combinatie met internet. Het komt al sinds honderd jaar sporadisch voor in de vorm van collagekunst, maar is vooral het laatste decennium flink in opkomst.
Een beroemd voorbeeld is Suns of Flickr, een project van fotografe (or is she) Penelope Umbrico.
Ze maakt er (op Flickr) een statement mee:
This is a project I started when I found 541,795 pictures of sunsets searching the word “sunset” on the Flickr site. I took just the suns from these pictures and made snapshot prints of them. I find it particularly absurd that the sun, the quintessential life giver, constant in our lives, symbol of enlightenment, spirituality, eternity, all things unreachable and ephemeral, omnipotent provider of optimism and vitamin D… and so ubiquitously photographed, is subsumed to the internet, the most virtual of spaces equally infinite but within a closed electrical circuit. Looking into this cool electronic space one finds a virtual window into the natural world.
Maar ook Corinne Vionnet, die ik eerder besprak is een fotografe die (ook) zonder camera opereert.
En dan heb je nog de mensen die Google Streetview afgrazen op zoek naar interessante beelden. Ook daarover schreef ik al een keer.
De tweede categorie van cameraloze fotografie is veel ouder. Al zo’n honderd jaar geleden, in de tijd van kubisme, dadaïsme en surrealisme werd er volop gewerkt met het direct, zonder tussenkomst van een camera, op fotopapier overbrengen van beelden. Fotogrammen heten die dingen.
De Hongaarse multikunstenaar Moholy-Nagy experimenteerde er in de jaren twintig van de vorige eeuw vergaand mee. Hij begon simpel maar maakte allengs complexere beelden:
Maar ook anno nu wordt er driftig mee geëxperimenteerd. Flickr geeft het indrukwekkende aantal van 10.000 treffers als je op het woord ‘Photogram’ zoekt. En in oktober 2010 wijdde het respectabele Digital Journal of Photography er een issue aan. Lees het, en je zult zien dat dit een springlevende tak van fotografie is – volop in ontwikkeling.
Stijlfoto 